Categories: Bilim

CERN’in Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC), rekor güçle geri döndü

Higgs bozonunu keşfettikten on yıl sonra, Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC), evrenin nasıl çalıştığına dair daha fazla sır ortaya çıkarma arayışında, benzeri görülmemiş enerji seviyelerinde protonları parçalamaya başlamak üzere.

Dünyanın en büyük ve en güçlü parçacık çarpıştırıcısı, üçüncü çalışmasına hazırlık olarak yükseltmelerin yapılabilmesi için verilen üç yıllık bir aradan sonra Nisan ayında yeniden çalışmaya başladı. Avrupa Nükleer Araştırma Örgütü (CERN) geçtiğimiz hafta düzenlediği basın toplantısında, Salı gününden itibaren 13,6 trilyon elektronvoltluk rekor bir enerjide yaklaşık dört yıl boyunca 24 saat çalışacağını duyurdu.

İsviçre-Fransa sınırının 100 metre altına gömülü 27 kilometrelik bir halka etrafında neredeyse ışık hızında zıt yönlerde iki proton demeti (bir atomun çekirdeğindeki parçacıklar) gönderilecek. Ortaya çıkan çarpışmalar, karanlık maddeyi, karanlık enerjiyi ve diğer temel gizemleri araştırmak için arttırılmış bu gücü kullanacak ATLAS, CMS, ALICE ve LHCb’nin de aralarında bulunduğu çeşitli deneylerin parçası olarak binlerce bilim insanı tarafından kaydedilecek ve analiz edilecek.

CERN’in hızlandırıcı ve teknoloji başkanı Mike Lamont, ATLAS ve CMS deneyleri için “saniyede 1,6 milyar proton-proton çarpışması sağlamayı hedefliyoruz” dedi. Ayrıca çarpışma oranını artırmak için bu sefer proton ışınlarının 10 mikrondan daha aza (bir insan saçı yaklaşık 70 mikron kalınlığındadır) daraltılacağını da ekledi.

Yeni enerji miktarı, Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nın ilk olarak 4 Temmuz 2012’de gözlemlediği Higgs bozonunu hakkında daha fazla araştırma yapılmasına imkan tanıyacak. Bu keşif, kısmen bozonun maddeyi oluşturan tüm temel parçacıkların ve onları yöneten kuvvetlerin ana akım teorisi olan Standart Model’e uymasından dolayı fizikte neredeyse bir devrim yarattı. Ancak bazı yeni bulgular, Standart Model hakkında soruları gündeme getirdi ve yeni güncellenen çarpıştırıcı, Higgs bozonunu daha derinlemesine inceleyecek.

Bozonun keşfini on yıl önce ilk kez açıklayan CERN genel müdürü Fabiola Gianotti, “Higgs bozonu, bugün temel fizikteki en derin açık sorulardan bazıları ile ilgilidir” diyor.

Çarpıştırıcının bozonu keşfeden ilk testine kıyasla, bu sefer 20 kat daha fazla çarpışma olacak. Lamont, “Bu, yeni keşiflerin önünü açan önemli bir artış” diyor.

CERN’in araştırma ve bilgi işlem başkanı Joachim Mnich, bozon hakkında öğrenilecek daha çok şey olduğunu söylüyor: “Higgs bozonu gerçekten temel bir parçacık mı yoksa bir bileşik mi? Var olan tek Higgs benzeri parçacık mı yoksa başkaları da var mı?

Geçmiş deneyler, Higgs bozonunun kütlesinin yanı sıra Standart Model tarafından tahmin edilen tetraquark gibi 60’tan fazla bileşik parçacığı belirledi. Ancak CERN’in teorik fizik bölümünün başkanı Gian Giudice, parçacıkları gözlemlemenin işin sadece bir parçası olduğunu söylüyor: “Parçacık fiziği sadece nasıl olduğunu anlamak istemez; amacımız nedenini anlamak.

Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nın dokuz deneyinden biri, Büyük Patlama’dan sonraki ilk 10 mikrosaniyede var olan maddeyi araştıran ALICE ve kozmik ışınları simüle etmek için çarpışmaları kullanan LHCf‘dir.

Bu çalışmadan sonra, çarpıştırıcı 2029’da Yüksek Parlaklıklı LHC olarak geri dönecek ve tespit edilebilir olayların sayısını 10 kat artıracak.

Bir adım daha ileri gitmek isteyen bilim insanları, 100 trilyon elektron voltluk enerjilere ulaşmayı amaçlayan 100 kilometrelik bir halka olan Geleceğin Dairesel Çarpıştırıcısını planlıyorlar.

Ancak şimdilik fizikçiler, Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nın üçüncü çalışmasının sonuçlarını hevesle bekliyorlar. CERN, bu konuda “yeni bir fizik sezonu başlıyor” diyor.

Kaynak:  Chip

Meral Erden

Share
Published by
Meral Erden

Recent Posts

TECNO’nun Yeni POVA Serisi Akıllı Telefonları: POVA 7 5G ve POVA 7 Pro 5G Tanıtıldı

TECNO'nun yeni POVA serisi akıllı telefonları POVA 7 5G ve POVA 7 Pro 5G tanıtıldı.…

7 saat ago

YouTube Shorts Videolarında Yeni Döndürme Seçeneği

YouTube Shorts videolarında yeni döndürme seçeneğiyle içeriklerinizi daha kolay ve hızlı biçimde keşfedin. Güncel özellikleri…

9 saat ago

Tesla Model 3, 2025’in En Güvenli Otomobili Seçildi

Tesla Model 3, 2025'in en güvenli otomobili seçilerek üstün güvenlik özellikleriyle öne çıkıyor. Detaylar için…

10 saat ago

Türkiye’de Fiber İnternet ve Mobil Ağlarda Son Durum ve Gelecek Vizyonu

Türkiye’de fiber internet ve mobil ağların güncel durumu, gelişmeler ve gelecekteki vizyonu hakkında detaylı bilgi.…

11 saat ago

Türkiye’nin İlk Bilgisayarı ve Teknolojinin Başlangıcı

Türkiye'nin ilk bilgisayarı ve teknolojinin başlangıcı hakkında bilgi edinin. Tarih boyunca teknolojinin gelişimini ve Türkiye'nin…

12 saat ago

Telegram 11.13.0 Güncellemesi: Yeni Özellikler ve Para Kazanma İmkanları

Telegram 11.13.0 güncellemesiyle yeni özellikler ve para kazanma fırsatları hakkında detaylar. En güncel bilgiler için…

13 saat ago