Genetiği değiştirilmiş sivrisinekler tabiata salınmıştı: Birinci sonuçları aşikâr oldu

Florida Keys’de, genetiği değiştirilmiş sivrisineklerin doğaya salındığı ilk açık hava denemesi sonuçlandı. Deney, bu değiştirilmiş sivrisineklerin hastalık yayan sivrisinek popülasyonlarını bastırmaya yardımcı olup olmayacağını görmek için yapıldı.

Türünün ilk örneği olan bu çalışmada, biyoteknoloji firması Oxitec, Florida ada zincirindeki özel mülklere genetiği değiştirilmiş sivrisinek yumurtaları yerleştirdi. Bu sivrisinekler erkek olacak şekilde tasarlandı, ısırmıyorlar ve sadece erkek yavru ürüyordu.

Araştırmacılar, Oxitec sivrisineklerinin yerel böceklerle başarılı bir şekilde çiftleşip eşleşmeyeceğini görmek istediler – eğer çiftleşirlerse ve sadece ısırmayan erkek yavrular üretirlerse bu, yabani sivrisineklerin sayısını azaltacaktı. Genetiği değiştirilen ve salıverilen erkek sivrisineklerin doğadaki dişi sivrisineklerle çiftleşmesi ve protein aktarımı gerçekleştirmesiyle doğacak yavrulardan insanlara hastalık bulaşmasının da durdurulacağı düşünülüyordu.

Bu ayın başlarında yapılan bir şirket duyurusunda denemenin başarıldığı olduğu iddia edildi ve verilerin daha sonraki bir tarihte daha fazla analiz edilip ve yayınlanacağı duyuruldu.

Popular Science’ın haberine göre Oxitec araştırmacıları değiştirilmiş sivrisineklerin yetişkinliğe ulaştığında uçuş ve keşif davranışlarının vahşi sivrisineklerin yetenekleriyle eşleştiğini buldu. Böcekler ayrıca, Oxitec tuzaklarına yumurta bırakan yerli dişi sivrisineklerle de başarılı bir şekilde çiftleşti. Araştırmacılar, bir laboratuvarda yumurtadan çıkmalarını izlemek için 22.000’den fazla yumurta topladı. Oxitec, yumurtaların hepsinden erkek çıktığını doğruladı. Dişi yumurtaları öldüren gen sadece üç sivrisinek nesli boyunca devam etti.

Florida Keys’deki bu denemelere ilişkin tartışmalar da sürüyor. Bu çalışmaya kadar, ABD’de açık havada genetiğiyle oynanmış sivrisinekler test edilmemişti ve Florida Keys sakinlerinin çoğu, mahallelerinin test alanı olarak kullanılması konusunda pek de olumlu değillerdi. Bir grup, şirketin sivrisinek saldığı ülkelerde hastalıkları izlemediğini, teknolojisinin fiyatını açıklamadığını ve diğer denemelerin başarısını abarttığını iddia ederek, Oxitec’in önceki deneylerde yaptığı iddia edilen yanlışların bir listesini bile çıkardı.

Oxitec’in planlarını dokuz yıldır takip ettiğini söyleyen Key Largo sakini Mara Daly, 2021’de Undark’a verdiği demeçte bu teknolojiye güvenmediğini, sivrisineklerin yerel ekosistemlerini nasıl etkileyeceği konusunda endişeli olduğunu söylemişti.

Her şeye rağmen bilim insanları, on yıldan fazla bir süredir hastalık bulaşmasını azaltmak için böceklerin genetiğini değiştirmek üzerinde çalıştıklarını söylüyor. Sivrisinekler birincil hedef durumunda, ancak araştırmacılar ayrıca Lyme gibi hastalıkları engellemek için keneleri değiştirmeyi de denedi.

Oxitec’in sivrisineklerinin halk sağlığı için bir fark yaratıp yaratmayacağı henüz net değil. Ancak yerel bir grup olan Florida Keys Sivrisinek Kontrol Bölgesi, Oxitec’in denemelerini destekliyor. FKMCD’nin yönetici direktörü Andrea Leal, Nature’a verdiği demeçte, “Birden fazla hastalık salgınıyla uğraştık, bu yüzden buradaki insanlarımızı ve ekonomiyi korumak için elimizden gelen her şeyi yapmalıyız” dedi ve ekledi: “Faydalı olabilecek herhangi bir araca şans vermemiz şart…”

Kaynak:  Chip