“Hasta M”nin öyküsü: Beyninden geçen kurşundan sonra Dünyayı aksi görmeye başlayan savaş gazisi

Nörobilim, korteksleri fecî halde yaralanmış bireylerin beyinlerinin bilim insanları tarafından incelenmesine çok şey borçludur. Bu hadiselerden biri, İspanya İç Savaşı sırasında başından vurulduktan sonra dünyayı karşıt bir biçimde görmeye başlayan “Hasta M”nin vakası.

Bu olaya kadar, nörologlar beynin, çok az örtüşen yahut hiç örtüşmeyen keskin hudutlarla ayrılmış farklı bölgelerden oluştuğuna inanıyorlardı. Lakin, Hasta M’nin ezilmiş yaralı beyni bu fikre karşı çıktı ve Justo Gonzalo Rodríguez-Leal isimli bir hekimin yeni bir beyin dinamiği teorisi geliştirmesini sağladı.

İspanya İç Savaşı, 1936’dan 1939’a kadar ülkeyi saran, Milliyetçilerin Cumhuriyetçilere karşı kazandığı zaferle sonuçlanan ve Francisco Franco altında bir diktatörlüğün kurulmasıyla sonuçlanan acımasız bir gayretti. Cumhuriyetçiler saflarında savaşan Hasta M, Mayıs 1938’de Valencia, Levante’de bir savaş alanında başından vurulduğunda 25 yaşındaydı.

İki hafta sonra komadan uyanan yaralı asker, sol gözünde hiç görüş olmadığını ve sağ gözünde yalnızca hafif bir parıltı olduğunu bildirdi. Kafatasında merminin girip çıktığı yerde iki budaklı delik bulunan adam, ameliyat yahut rastgele bir özel bakım gerektirmeden sıhhatine kavuşarak hekimlerin şaşırmasına sebep oldu.

Rodriguez-Leal, sonraki 50 yıl boyunca Hasta M’yi gözlemlerken, son derece baş karıştırıcı bir dizi semptom tanımladı. Örneğin, adam her şeyi üçlü görmenin yanı sıra, objelerden “ayrılmış” renkler de görüyordu.

Justo Gonzalo Rodríguez-Leal

Yine de en değişik bulgulardan biri, Hasta M’nin her şeyi bilakis dönmüş üzere görmesiydi. Rodríguez-Leal, Cerebral Dynamics isimli kitabında durumu vurgulayarak, savaş gazisinin “örneğin, bir iskelede baş aşağı çalışan adamları gördüğünde anormalliklerini tuhaf bulduğunu” açıkladı.

Duyma ve dokunma da aksine döndü

Bu duyusal aksine dönme, birebir vakitte hastanın duyma ve dokunma hisleri için de geçerliydi ve hastanın beyni, bu bilgileri güya öbür taraftan geliyor üzere hissediyordu. Bu şiddetli rahatsızlığa karşın, hasta hayatına çok az sıkıntıyla devam edebildi. Rodríguez-Leal, bu durumu, ağır uyaranlara seçici dikkat üzere başa çıkma stratejilerinin istemsiz bir halde gelişimine atfediyor.

Doktor, Cerebral Dynamics’te yaptığı açıklamada, merminin Hasta M’nin beyninin sol parieto-oksipital bölgesini etkilemiş üzere göründüğünü söylüyor. Bu yaralanmanın sonuçlarını gözlemleyen Rodríguez-Leal, düşünülenin tersine beynin farklı bölgelere bölünmemiş olabileceğini öne sürdü.

Yaranın kurbanın duyularını bulandırma biçimine dayanarak, nörolojik fonksiyonların kademeli geçişlerle ayrılan farklı bölgelerle tüm kortekse yayılan gradyanlar halinde organize edilebileceğini önerdi.

Rodríguez-Leal’in kızı Isabel Gonzalo, El Pais ile yaptığı bir röportajda, kimliği hiçbir vakit açıklanmayan Hasta M’nin 1990’ların sonlarında vefat ederek uzun ve sağlıklı bir hayat sürdüğünü belirtti. Eski asker, aksiye dönmüş dünyasında 60 yıl hayatta kalmasına karşın, görünüşe nazaran kendine has durumundan büyük ölçüde rahatsız değildi.