Categories: Bilim

Mantar krizi büyüyor! Uzmanlara nazaran global besin arzını tehdit ediyor

Dünyanın en kıymetli eserlerine yönelik süratle artan mantar hücumlarının gezegenin gelecekteki besin arzını tehdit ettiğini belirten bilim insanları, mantar patojenleriyle uğraş edilmemesinin “küresel bir sıhhat felaketine” yol açabileceği ikazında bulundu.

Mantarlar halihazırda mahsullerin açık orta en büyük yok edicileri konumunda. Mantarlar epeyce dirençlidirler ve rüzgarla uzun aralar kat edebilirler. Ayrıyeten son derece uyumludurlar ve aktarılanlara nazaran birçoğu yaygın mantar ilaçlarına karşı direnç geliştirmiş vaziyette.

Araştırmacılar, iklim krizinin sıcaklıkların artmasına ve mantar enfeksiyonlarının giderek kutuplara doğru ilerlemesine yol açması nedeniyle mantar hastalıklarının tesirinin daha da kötüleşmesinin beklendiğini söylüyor. Mantar patojenleri 1990’lardan bu yana yılda yaklaşık 7 km süratle daha yüksek enlemlere hakikat hareket ediyor. Olağanda tropik bölgelerde görülen buğday sap pası enfeksiyonları İngiltere ve İrlanda’da rapor edilmeye dahi başladı. Uzmanlar artan sıcaklıklara ahenk sağlayan mantar patojenlerinin insanlara da bulaşma riskinin olduğunu aktarıyor.

Zombi olmayacağız lakin aç kalabiliriz!

Bilim insanları, daha yüksek sıcaklıkların mantar patojenlerinin yeni varyantlarının ortaya çıkmasına neden olduğunu, daha çok fırtınaların ise mantar sporlarını daha uzaklara yayabileceğini söylüyor. Bu bahiste yapılan çalışmanın ortak müellifi Exeter Üniversitesi’nden Prof Sarah Gurr, mantarların son vakitlerde kamuoyunun dikkatini, mantarların insan beyinlerini enfekte ettiği tanınan TV dizisi The Last of Us aracılığıyla çektiğini söyledi: “Bu kıssa bilim kurgu olsa da, mantar enfeksiyonlarının süratle global ölçekte yayılmasının neden olacağı global bir sıhhat felaketiyle karşı karşıya kalabileceğimiz konusunda ikazda bulunuyoruz. Buradaki yakın tehdit zombilerle ilgili değil, global açlıkla ilgili.”

Nature bilim mecmuasında yayınlanan bir makalede yer alan ikazda, yetiştiricilerin halihazırda mahsullerinin yüzde 10 ila yüzde 23‘ünü mantar hastalığı nedeniyle kaybettikleri belirtildi. En önemli beş üründe gerçekleşen -pirinç, buğday, mısır, soya fasulyesi ve patates- enfeksiyonlar yüz milyonlarca insanı besleyebilecek yıllık kayıplara neden olmakta.

İlaçlar yetersiz kalıyor

Fungusit tarım ilaçları yaygın olarak kullanılıyor fakat mantarlar bu ilaçlara karşı süratle direnç geliştiriyor. Münasebetiyle bilim insanları tahlilin mantar enfeksiyonuna dirençli bir dizi gen taşıyan tohum karışımlarının ekilmesinde olduğunu düşünüyor. 2022 yılında Danimarka’daki buğdayın yaklaşık dörtte biri bu biçimde yetiştirildi. Bilim beşerlerine nazaran teknoloji de yardımcı olabilir; insansız hava araçları ve yapay zeka, salgınların daha erken tespit edilmesini ve denetim edilmesini sağlayabilir.

Exeter Üniversitesi’nden bir takımın kısa müddet evvel keşfettiği bileşikler sayesinde, mantarlardaki çeşitli biyolojik süreçleri gaye alan ve direnç geliştirmeyi çok daha güç hale getiren kimyasallar geliştiriliyor. Lakin bilim insanları mantar patojeni araştırmalarının önemli halde yetersiz finansman sahip olduğunun altını çiziyor.

İnanç Can Çekmez