Categories: İnternet

Sahte Videolar, Fotoğraflar, Klon Sesler Nasıl Ayırt Edilir?

Yapay zekâ teknolojileri her ne kadar yararlı yanlara sahip olsa da aynı zamanda kötü amaçlara da araç olabiliyor. Özellikle bir kişinin yüzü kullanılarak oluşturulan sahte videolar ve fotoğraflar veya klonlanan sesler ile oluşturulan sahte ses kayıtları, internette gerçek ile sahteyi ayırt etmemizi iyice zorlaştırıyor.

Peki, internette herhangi bir yerde gördüğünüz bir videonun, fotoğrafın veya sesin sahte olup olmadığını nasıl anlarsınız? Ne yazık ki bu sorunun cevabı pek de basit değil. Ancak gerçek ile sahteyi ayırt etmenizi sağlayacak ipuçlarını sizlerle paylaşacağız.

Her şeye geçmeden önce temel kurallar:

Şüpheci olun, sorgulayın, kendinizi görüntülere ve seslere hemen satmayın.
İnternette gördüğünüz her görüntüye hemen inanmayın.
Sevdiğiniz bir kişinin sizin için olumlu yönde olan açıklama görüntülerine dahi hemen düşmeyin.

Sahte videolar nasıl tespit edilir?

Siyasiler üzerinden bir örnek, ancak şunu vurgulayalım: Tespit etmek her zaman bu videodaki kadar kolay olmayacak.

Kişinin yüz ve vücut hareketlerine dikkat edin:

Elbette bir mim, ağız hareketleri fazlasıyla yapay. Ancak yine de bir örnek.

Deepfake teknolojisinin en beceremediği noktalardan birisi, en insani yanlarımız. Gördüğünüz görüntülerde kişinin özellikle göz, ağız, mimik, kafa ve vücut hareketlerini dikkatle takip edin. Bu süreçte şu soruların cevabını arayın:

Kişinin derisi çok mu pürüssüz, çok mu buruşuyor?
Gözler ve kaşlar doğal bir şekilde mi hareket ediyor?
Göz bebeği sabit mi kalıyor, düzensiz ve rastgele bir şekilde mi oynuyor?
Kişi fazla mı göz kırpıyor, hiç göz kırpmıyor mu?
Duyduğunuz ses ile ağız hareketleri uyuşuyor mu? Ağız, doğal bir şekilde mi hareket ediyor?
Varsa, yüzdeki sakallar sabit mi kalıyor, çok mu hareket ediyor, bulanıklaşıyor mu?
Vücut hareketleri doğal mı, kafası ve vücudu birbiriyle uyumlu mu hareket ediyor?
Mimikler, söylenenlerden bağımsız bir şekilde rastgele mi oynuyor?
Aktarılan duygu ve mimikler birbiriyle uyuşuyor mu?

Kişinin postürüne ve fiziğine dikkat edin:

Sahte videolarda yapay zekâ ve elle yapılan düzenlemelerde en başarısız yapılan bir diğer element ise insan postürü ve fiziği. Gözlerinizi dikkatle açarak şu sorulara cevap verin:

Kişinin vücut hatları doğal mı? Bir bozukluk var mı?
Kafa ve vücut boyutları birbirine uyuşuyor mu?
Kişi, özellikle aktardığı duyguyla paralel, doğal bir duruş sergiliyor mu?
Eğer farklı açılarda görüntüler varsa, bu görüntülerdeki vücut oranları diğer görüntülerle uyuşuyor mu?
Ten rengi, kişinin bildiğiniz ve daha önce izlediğiniz gerçek görüntülerde gördüğünüz ten rengiyle uyuşuyor mu?

Videodaki anormalliklere dikkat edin:

Deepfake’in viral olduğu zamanlarda yapılan bir çalışma.

İnsanlar ve yapay zekâ, her şeyi mükemmel şekilde yapamıyor. Videoda oluşabilecek herhangi bir görüntü bozukluğu, kayma, takılma gibi etmenler, videonun sahte olduğunu gösterebilir.

Görüntünün herhangi bir karesinde vücutta veya yüzde bir bozulma yaşanıyor mu?
Etrafta olmayan bir piksel bile bir anda belirip kayboluyor mu?
Varsa, kişinin yanındaki eşyalar sürekli sabit kalıyor mu?
Varsa, hareketli olması gereken eşyalar hareket ediyor mu?
Varsa, hareketli eşyalar doğal bir şekilde mi hareket ediyor?
Videoda anlık takılmalar, bir önceki kareyle uyuşmayan noktalar var mı?

Varsa, kişinin üzerindeki aksesuarlara dikkat edin:

Yapay zekâ teknolojileri, sabit görsellerde aksesuarları oldukça başarılı bir şekilde oluşturabiliyor. Fakat videolarda iş daha çok zorlaşıyor. Bir aksesuarın o an nasıl hareket etmesi veya davranması gerektiğini bilemiyor, dolayısıyla genellikle bu aksesuarı kişi üzerinde sabit bırakıyor.

Bu yüzden şu sorulara cevap bulmaya çalışın:

Varsa, gözlük, kişinin gözünde doğal bir şekilde duruyor mu?
Gözlükten yansıyan ışıklar çok mu az, fazla mı yüksek?
Yansıma, kişinin kafası hareket ettikçe değişiyor mu, sabit mi kalıyor?
Kolye, bileklik ve küpe gibi aksesuarlar yapıştırma gibi mi duruyor, doğal bir şekilde hareket ediyor mu?
Bu aksesuarlardan yansıyan ışık, aksesuarın materyaliyle uyuşuyor mu?

Videodaki ışıklara ve gölgelere dikkat edin:

Ortama uyum açısından en başarılı deepfake videolardan biri, ancak ağız hareketleri ele veriyor.

Özellikle kişinin yüzündeki gölgeler, doğal bir şekilde mi gözüküyor?
Işıklandırma sonucunda ten renginin değişimi doğal mı, farklı bölgelerde çok veya az fark var mı?
Videonun herhangi bir noktasında ışıklandırmada değişme gözüküyor mu?
Gölgelerde anlık da olsa herhangi bir bozulma var mı?

Sahte fotoğraflar nasıl tespit edilir?

İnternet dünyasında tespit etmesi en zor şeylerden birisi, sahte fotoğrafları ayırt etmek. Teknolojinin ve dijital sanatçıların devamlı gelişen yeteneğiyle gerçekçi ve sahte görüntüler oluşturmak bir tık uzağımıza kadar geldi.

Hatta sıfırdan olmayan bir görsel üreten Midjourney gibi yapay zekâlarla üretilen sahte Papa görselleri, tüm dünyada gerçek sanılarak viral olmuştu. Bu görüntüleri ayırt etmek için ne yazık ki daha fazla şüpheci olmanız gerekecek.

Kişi/nesne kenarlarına dikkat edin. Fotoğrafın bütünüyle uyumlu mu, herhangi bir piksel bozukluk var mı?
Nesneler, ortam ve kişinin çözünürlükleri birbiriyle uyuşuyor mu? Daha net/daha bulanık bir şey var mı?
Gölgeler, ortam ışığıyla uyumlu mu? Herhangi bir tutarsızlık var mı?
Ortamdaki kontrast ile kişideki kontrast birbiriyle uyumlu mu?
Fotoğraftaki renkler, kişi ile uyumlu mu?
Ortamda eksik bir yansıma var mı?
Kişinin yansıması, olması gereken her yerde var mı? (Ayna, cam, bardak, metal yüzey, cilalı masa vs.)
Perspektifte gözünüze garip gelen bir şey var mı?
Fotoğrafta bir tane bile olsa bir anormallik var mı? (Omuzlarda fazladan bulunan bir el bile olabilir)
Kişinin ayakları, gövdesi ve kafası doğal bir şekilde mi duruyor?
Kişinin arkasındaki ortamda herhangi bir bozulma var mı?

Ayrıca bir görüntüye sonradan eklenen nesneleri tespit etmek için Adobe Photoshop’ta kontrastı artırabilir, renk seviyeleriyle oynayabilir, parlaklığı yükseltebilir/azaltabilir veya seviye ayarlarıyla oynayabilirsiniz. Aşağıdaki gibi bir manzara karşınıza çıkabilir:

Bu fotoğraf, Nikon fotoğraf yarışmasında ödül kazanmış, Photoshop ile yapıldığı daha sonradan, farklı kullanıcıların fotoğrafta oynama yapmalarıyla ortaya çıkmıştı.

Yapay zekâ ile oluşturulmuş olabilecek görselleri tespit etmek içinse şu sorulardan faydalanılabilir:

Ayrıca işaret parmağındaki bükülme çok dik ve keskin.

Eller doğal mı?
Uzuvlar ve vücut, kişinin gerçek görüntüleriyle uyuşuyor mu?
Vücut ve uzuv boyutları, kişinin gerçek görüntüleriyle uyuşuyor mu?
En önemlisi, görüntü, kişinin kişiliği, felsefesi, düşünceleri, geçmiş görüntülerdeki stili ile uyuşuyor mu?

Klonlanan sesler nasıl tespit edilir?

Bir ses klonlama örneği.

Klonlanan sesleri tespit etmek ise günümüzde dikkatli olduğunuz sürece mümkün. Yapay zekâ, bir insanın aktarmak istediği duyguyu halen klonlanan kişiyle aynı şekilde aktaramayabiliyor. En gelişmiş kon araçlarından Uberduck ve ElevenLabs bile bazı eksi noktalara sahip.

Yapay sesleri tespit etmek için su sorulara cevap arayın:

Kişinin konuştuğu sözler ile bu sözlerle aktarmak istenen duygu, ses tonuyla uyuşuyor mu?
Bir anlığına bile olsa seste robotik bir bozulma duyuluyor mu?
Seste, kişinin daha önce duyduğunuz açıklamalarıyla uyuşmayan bir ton, ani çıkış veya iniş var mı?
Kişinin söylediği sözler, geçmişte söyledikleri ve söyleme şekliyle tutarlı mı?
Cümle yapısı ve bu cümlelerin birbiriyle bağlanması, kişiyi bildiğiniz şekle yakın mı, doğal mı?
Kişi, konuşmada ara sıra nefes alıyor mu? Nefes alma sıklığı, konuşmaya ve söylenenlere göre doğal mı?

Ses klonlama teknolojisi, birçok araç tarafından Türkçe dilinde yapılamıyor. Ancak yapılabilen araçlar da mevcut. Yine de özellikle şu soruları ekstra olarak sorun:

Türkçe konuşma kulağa doğal geliyor mu?
Kişinin aksanı, önceki konuşmalarıyla uyumlu mu?
Kişinin yutkunduğu ve nefes aldığı yerler doğal mı?
Sözcük vurguları, aktarılmak istenen duyguyla uyuşuyor mu?

Sahte videoları ayırt etmenizi sağlayan bazı ücretsiz araçlar:

Yukarıdaki sorulardan herhangi birinde şüpheye düştüyseniz, videoyu sahte olarak değerlendirmeye ve içeriğine doğrudan inanmamaya çalışmalısınız. Gerçek, kısa süre içinde ortaya çıkacaktır.