Türkiye’deki Araç Sayısındaki Artış ve Etkileri

Hızla artan araç sayısı, günlük yaşamımızı derinden etkiliyor. Özellikle büyük şehirlerde kalabalıklaşan trafik, günlük hayatı zorlaştıran sıkışıklıklar yaratıyor. Peki, Türkiye’deki 31 milyon araç sayısı Avrupa ülkeleriyle karşılaştırıldığında gerçekten büyük bir rakam mı? Son yıllarda Türkiye’de araç sayısı önemli bir artış gösterdi.

Yapılan analizler, 85 milyon nüfuslu bir ülkede toplam motorlu taşıt sayısının 31 milyonun üzerine çıkmasının, nüfus oranına göre her 2,7 kişiden birinin araca sahip olduğunu ortaya koyuyor. 2023 verilerine göre Türkiye’de yaklaşık 1000 kişiye 354 araç düşüyor. Bu rakam, artmış olsa da Avrupa ülkelerine kıyasla hâlâ düşük kalıyor. Avrupa genelinde ortalama 1000 kişiye 560, ABD’de 837, Almanya’da 580 ve Japonya’da 591 otomobil düşerken, Türkiye’de bu sayı sadece 175 civarında. Bu istatistik, Türkiye’nin Avrupa ülkeleri arasında kişi başına araç sahipliği açısından en alt sıralarda yer aldığını gösteriyor. Araç sahibi olmak, Türkiye’de hâlâ bir “lüks” olarak değerlendiriliyor.

Türkiye’de araç sayısı, bölgelere göre de farklılık gösteriyor. Nüfusa oranla en fazla aracın bulunduğu iller arasında Antalya, Muğla ve Burdur öne çıkıyor; bu illerde neredeyse her 2 kişiye 1 araç düşüyor. Öte yandan, Hakkari, Ağrı ve Şırnak gibi az gelişmiş illerde ise 20-30 kişiye bir araç düşmesi dikkat çekiyor. Bu durum, ülkemizdeki bölgesel kalkınma farklarının bir yansıması olarak görülebilir. Kısaca, sosyal eşitsizliğin somut bir göstergesi haline geliyor.

Araç sayısındaki artışın yanı sıra, araçların yaşı da önemli bir konu. Türkiye’de kayıtlı araçların büyük bir kısmı, görece eski modellere sahip olup ortalama yaşı oldukça yüksektir. 2024 yılı sonunda, trafikteki taşıtların ortalama yaşı 14,3 yıl olarak tahmin edilmektedir. Bu değer, Avrupa ülkeleriyle kıyaslandığında oldukça yüksek bir ortalamayı işaret ediyor. Avrupa’da motorlu kara taşıtlarının ortalama yaşı yaklaşık 12,6; Japonya’da ise 8,7 yıldır. Türkiye’de otomobillerdeki ÖTV oranları, yeni araç alımını engelleyen önemli bir faktör olarak karşımıza çıkıyor. Döviz kurlarındaki dalgalanmalar ise araç fiyatlarını son 10 yılda 4-5 kat artırmış durumda. Maalesef, yaşlı araçlar daha fazla yakıt tüketimiyle birlikte karbondioksit salınımını da artırıyor. Bu maliyetleri ise göz önünde bulundurmak bile zor.

Araç sayısının 31 milyonu aşması, birçok sorunu da beraberinde getiriyor. Trafik, başlı başına bir sorun haline gelirken, artan araç sayısı hem yol güvenliği hem de çevre üzerinde önemli etkiler yaratıyor. Karbon ayak izi, gürültü kirliliği gibi olumsuz durumları da hesaba katmalıyız. Peki ekonomik etkiler nasıl? Bir yandan otomotiv sektörü satışları ve vergi gelirleri artarken, diğer yandan trafik sıkışıklığının ve ithal yakıt tüketiminin yarattığı maliyetler söz konusu. Türkiye’deki araçların büyük bir kısmı benzin, motorin veya LPG gibi yakıtlar tüketmektedir. Bu yakıtların önemli bir bölümü ise ithal edilmektedir. Araç sayısı arttıkça, ülkenin toplam akaryakıt tüketimi de artmakta ve bu durum dış ticaret açığını olumsuz yönde etkilemektedir.

Neden Avrupa’da araç sayısı yüksek olmasına rağmen sorunlar daha az? Cevap oldukça basit: Avrupa’daki araçların %60’ı 5 yaşın altında. Bu oran Türkiye’de sadece %15. Üstelik, toplu taşıma kültürü Avrupa ve Japonya’da araç sahipliğinden çok daha yaygınken, ülkemizde bu oran oldukça düşüktür. 2030 yılında ise araç sayısının 40 milyonu aşması bekleniyor. Ancak bu artış, ülkemizde olduğu gibi dünya genelinde de hızla gerçekleşiyor. Tüm bu artışın olumsuz etkilerini en aza indirmek için elektrikli araç teşvikleri ve yaşlı araçların trafikten çekilmesi gibi uygulamalar hayata geçirilmelidir. Aslında, geniş bir perspektiften bakıldığında Türkiye’deki araç sayısının Avrupa ve ABD’nin oldukça gerisinde olduğunu rahatlıkla görebiliriz. Önemli olan, ülkemizde yaygın olan yaşlı araçların bu sayıyı şişirerek yanılsamalara yol açtığını anlamaktır.

Kaynaklar:

• Webtekno