Ağaçlar, sonbaharın gelişiyle birlikte yapraklarını dökme sürecine girerler. Kış mevsimi geldiğinde ise ağaçlar, çıplak bir görünüm alarak soğuk havaya karşı dayanıklılıklarını test ederler. Peki, ağaçlar soğuk kış günlerinde nasıl hayatta kalmayı başarır?
Kış aylarında ağaçlar, bir tür kış uykusuna benzer bir süreçten geçerler. Bu süreç, soğuk kış günlerini uyku hali ile atlatmalarını sağlar. Uykuda kalabilmek için ağaçların bazı özel koşullara ihtiyaçları vardır. Ağaçlardaki bu uyku durumu, metabolizma ve enerji tüketimi gibi temel süreçlerin yavaşlaması ile kendini gösterir, bu nedenle kış uykusuna benzer bir durum oluşur.
Bilim insanlarına göre, ağaçların iki ana uyku hâli vardır:
- Endo-uyku: Bu aşamada ağacın büyüme süreci, dışarıdaki büyüme koşullarından bağımsız olarak duraklatılır.
- Eko-uyku: Bu durumda ise günün uzunluğu ve sıcaklık gibi çevresel faktörlere bağlı olarak çeşitli enzimlerin ve hücrelerin aktiviteleri azalır.
Ağaçlar, endo-uyku sırasında içsel soğuklama ihtiyaçlarını kullanarak soğuğa karşı dayanıklılıklarını artırırlar. Yani, ağaçlar kış koşullarına hazırlıklı olmak için önceden çeşitli mekanizmalar geliştirirler. Günlerin uzaması ve mevsim sıcaklıklarının değişmesiyle birlikte, ağaçlar eko-uyku hâlinin ilk aşamasına geçiş yaparlar.
Çevresel sinyaller, ağaçların ve bitkilerin yapraklarını dökme sürecinde etkili rol oynar. Aslında, yapraklar, meyveler ve çiçekler, yaz geldiğinde yeniden yeşerebilmek için enerjiye ihtiyaç duyarlar. Kış aylarında ise kendilerini dinlenmeye alarak bu enerjiyi korumaya çalışırlar. Yaz mevsimi geldiğinde, topladıkları tüm enerjiler ve güneş ışığı ile tekrar canlanmaya başlarlar.
Ağaçlar yaprak dökme sürecinde, absisik asit (ABA) adı verilen bir kimyasal maddeyi tomurcuklarda üretmeye başlarlar. Bu asit, hem iğne yapraklı hem de yaprak döken ağaçlarda ortaya çıkar. Bu süreçte büyüme duraklatılır ve hücrelerin bölünmesi engellenir. Ağaçların uyku hâline girmesini engellemek mümkün olsa da, bu durum genellikle istenmeyen bir sonuç doğurur.
Örneğin, bir ağaç veya bitki iç mekânlarda sabit bir ışık ve sıcaklıkta tutulursa kış uykusu sürecine girmeyebilir. Ancak bu çoğu zaman istenmeyen sonuçlar doğurur. Zira uyku hâli, ağaçların ve bitkilerin hem uzun hem de kısa vadede sağlıklı ve canlı kalmalarına yardımcı olur. Bir bitkinin ya da ağacın ömrü, birkaç ay boyunca uyku hâlinde kalmasına izin verilmezse önemli ölçüde kısalabilir. Yani ağaçlar ve bitkiler, daha sıcak aylarda tekrar canlanabilmek ve meyve verebilmek için kış aylarında kendilerini koruma altına alır ve uyku hâlinde kalmayı tercih ederler.
Kaynaklar: NC State University, Carnegie Museum of Natural History, Treehugger
Kaynak: Webtekno
