Esperanto: Evrensel Bir Dilin Hikayesi
“Ben bu ülkenin dilini bilmiyorum” veya “Orada insanlarla nasıl anlaşacağım?” gibi endişeleri bir kenara bırakalım. Aslında, bu soruların cevabı olan evrensel bir dil var. Peki, bu dilin özellikleri nelerdir?
Öncelikle Esperanto dilinin kökenlerine bakmakta fayda var. 1800’lerin sonlarında Polonya’nın Białystok şehri, farklı dilleri konuşan insanlarla dolup taşıyordu. Her grup kendi diliyle iletişim kurarken, farklı dilleri konuşanlara karşı negatif bir tutum sergiliyordu. Bu durum, Ludwik Lejzer Zamenhof’un dil farklılıklarının tüm yanlış anlamaların kaynağı olduğuna inanmasına yol açtı. 1878’de evrensel bir dil oluşturma çabası resmen başladı. Zamenhof’un uzmanlık alanı dil bilim olmasa da, göz doktorluğu mesleğiyle birlikte evrensel bir dil fikri üzerinde çalışmaya devam etti. Sonuç olarak, 1885’te bu yeni dili ulusal dillerin sağlam temellerine dayandırarak oluşturmayı başardı. Çalışmasını Doktor Esperanto takma adıyla yayımladığı için bu dile Esperanto adı verildi.
Dünya genelinde yaklaşık 2 milyon kişi Esperanto konuşuyor ve bu sayı her geçen gün artıyor. Hemen hemen her ülkede Esperanto toplulukları mevcut; bazı ülkelerde ise bu dil, ilk, orta ve yüksek okullarda öğretiliyor. Ayrıca, bu dilde birçok şiir, kitap ve film de bulunuyor.
Esperanto, Avrupa dillerinden etkilenmiş olmasına rağmen, ilginç bir şekilde Çince gibi dillerin bazı özelliklerini de taşımaktadır. Yine de, dil bilgisi oldukça basit ve 16 kısa kuraldan oluşmaktadır. Örneğin, bu dil tamamen fonetiktir; yani nasıl okunursa öyle yazılır. Her harf, her zaman aynı sesi verir ve bu sayede farklı kelimeler arasında telaffuz farklılıkları yoktur. Ayrıca, Esperanto’nun kelimeleri değil, kökleri bulunmaktadır. Bu köklerden çeşitli ekler eklenerek yeni kelimeler üretilir. Temel kelimeler için “-o”, “-a” ve “-e” ekleri kullanılır (isim, sıfat, zarf). Örneğin; “frat-o” (kardeş), “frat-a” (kardeşe dair), “frat-e” (kardeşçe) anlamlarına gelir. Yani, bu dilde kök kelimeleri ezberlemek yeterli; bu bilgi ile bu ekler kullanılarak eski kelimelerden kolayca yeni kelimeler oluşturmak mümkündür.
Esperanto’nun 28 harfi bulunmaktadır ve çoğu Türkçedeki gibi okunur. 5 şapkalı ve 1 tane ters şapkalı harfi mevcuttur. Sesli harflerin okunuşu Türkçe ile aynıdır. Diğer sessiz harfler arasında b, d, f, g, k, l, m, n, p, r, s, t, v, z gibi harfler de bulunmaktadır. Ancak bazı harflerin okunmasında küçük farklılıklar vardır.
Sonuç olarak, Esperanto, farklı dilleri konuşan insanların iletişim sıkıntısı yaşamaması için tasarlanmış bir dildir. Henüz hedeflendiği kadar yaygınlaşmamış ve milyonlarca konuşuru yok; ancak eğer bu dil yayılır ve her 2 insandan 1’inin öğrendiği bir dil haline gelirse, o zaman tüm dünyada konuşulan ortak bir dil olma potansiyeline sahip olacaktır.
Kaynaklar: The Conversation, Dergi Park
Kaynak: Webtekno
