Hem tarih hem de bilimle harmanlanmış bu hikâyenin gerçekliği nedir? Teknoloji bu kadar ilerledikten sonra neden Greenwich değişmedi? Bilim insanları gerçekten doğru yeri mi seçmişti? Her şey bir meridyenle başladı. Greenwich, yani “Başlangıç Meridyeni”, hepinizin bildiği üzere 0 derece boylamının geçtiği yer ve bu çizgi, Dünya’yı doğu ve batı yarım küre olarak ikiye bölmektedir. Ancak bir meridyeni 0 derece olarak belirlemek, düşündüğümüzden çok daha karmaşık bir süreçti, özellikle de eski zamanlarda.
19. yüzyılın ortalarına kadar her ülke, hatta her şehir kendi yerel saatini kullanıyordu. Bu durum tam anlamıyla bir kaosa yol açıyordu. Trenler sürekli gecikiyor, ticaret karmaşaya sürükleniyor, uluslararası iletişim ise büyük bir çıkmaza giriyordu. O dönemde dünyanın nakliyede öncü ulusları, 11 farklı başlangıç meridyeni kullanıyordu. Örneğin, Londra’da saat 12.00 iken, Birmingham’da 12.04, Liverpool’da ise 11.56 oluyordu. Hâl böyle olunca, tren tarifelerini düzenlemek neredeyse imkânsız hale gelmişti.
Karmaşaya son vermek için 1884’te Washington’da Uluslararası Meridyen Konferansı düzenlendi. İşte bu konferansta Greenwich’in yıldızı parladı. İngiltere’nin Greenwich kasabasında bulunan Kraliyet Rasathanesi (Royal Observatory), denizciler ve astronomlar için dünya çapında bir referans noktası haline gelmişti. İngilizlerin denizcilikteki öncülüğü, Greenwich haritalarını bu işin kalbi yapmıştı. Peki, neden Greenwich seçildi? Kral II. Charles tarafından kurulan Kraliyet Rasathanesi, denizcilik için hassas haritalar oluşturma ve denizcilerin uzunluk hesaplamalarını kolaylaştırma amacı gütmekteydi. O dönemde, okyanuslarda kaybolmamak için en önemli unsur, zamanı doğru bilmekti. Rasathanede geliştirilen “Greenwich Mean Time” (GMT), denizcilerin güvenli seferler yapmasına olanak tanıdı ve bu sayede dünyanın ilk “evrensel saati” burada doğdu.
Tüm dünyada kullanımının yaygınlaşması ise zaman aldı. Sanayi devrimiyle trenler ve telgraf sistemleri gelişse de bu kaosun sona ermesi hemen gerçekleşmedi. Greenwich saati, önce İngiltere genelinde yaygınlaşmaya başladı. Ancak Türkiye, Rusya, Portekiz ve Hollanda’nın küresel zaman dilimi standardına geçmesi 20 yıldan fazla sürdü. Fransa ise kendi astronomik mirasıyla gurur duyarak, 1911’e kadar Paris Gözlemevi’ni kullanmaya devam etti.
1972’de GMT’den UTC’ye geçiş yapıldı. Greenwich Ortalama Saati (GMT), 1972’de yerini Eşgüdümlü Evrensel Zaman’a (UTC) bıraktı. UTC için referans noktası 0 derece boylam olarak kalmakla birlikte, GPS gibi teknolojik gelişmeler sayesinde 0 derece boylam için daha kesin bir konum belirlendi ve bu yeni konum 1984’te kabul edildi. Bugün, bilimsel ölçümler de GPS kullanılarak yapılıyor ve Greenwich’in orijinal konumu kullanılmıyor; ancak bu hatanın etkisi oldukça az.
Gerçek Başlangıç Meridyeni, yalnızca 102 metre doğuda. Yeni konum, daha doğru bir referans noktası sağlamakta ve günümüzde kullanılan bir çizgi olarak kabul edilmektedir. Ancak o dönemdeki bilim insanlarının, sınırlı araçlarla gerçekleştirdikleri çalışmaları unutmamak gerekir. İki çizginin de birbirinden sadece 102 metre uzaklıkta olması, aslında onların titiz çalışmalarının bir kanıtıdır. Eski çizgi hem tarihi hem de bilimsel bir öneme sahip olsa da, yenisi de Dünya’nın karasal, okyanus ve atmosfer sistemlerinde giderek daha doğru bir navigasyon aracı olarak kabul edilmektedir. Ancak bu durum, eski çizgiyi göz ardı edeceğimiz anlamına gelmez; sonuçta yüzyıllardır bilinen ve kabul edilmiş bir gerçek bulunmaktadır.
Kaynaklar: Royal Museums Greenwich, History Facts, The Guardian, The Conversation
Bunları da inceleyebilirsiniz:
Kaynak: Webtekno
