Sivrisinekler de beşerler üzere sabunlara karşı özel tercihlere sahip üzere gözüküyor. Yeni bir çalışmada bilim insanları, kan emen dişi sivrisineklerin, beşerler tarafından yaygın olarak kullanılan makul sabun çeşitlerine yanlışsız çekilirken, öbürleri tarafından, bazen beklenmedik hallerde de olsa, itildiklerini keşfettiler. Bulgular sonunda daha güzel sivrisinek kovucular geliştirmemize yardımcı olabilir.
Sivrisinekler, taşıdıkları çok sayıda farklı mikrop ve bakteri sebebiyle beşerler için en ölümcül hayvanların ortasında yer alıyor ve her yıl sıtma üzere sivrisinek kaynaklı hastalıklar nedeniyle bir milyondan fazla insanın hayatını kaybettiği belirtiliyor. Lakin bu sivrisineklerin her birinin birebir olmadığı uzun yıllardır biliniyor. Virginia Tech’te bir biyokimyacı ve genetikçi olan çalışma muharriri Clément Vinauger‘a nazaran, potansiyel insan konakçıların kabaca %20’sinin bir bölgedeki sivrisinek kaynaklı hastalık bulaşmasının yaklaşık %80’inden sorumlu olduğu düşünülüyor. Bu yüzden sivrisineklerin tercihlerinin öğrenilmesi büyük değer taşıyor.
Daha evvel yapılan birtakım araştırmalar, beden kokumuzdaki, bizimle beslenen sivrisineklere alımlı gelen kimyasalları esasen tanımlamıştı. Fakat sonradan eklediğimiz kokuların sivrisinek cazipliğini nasıl etkileyebileceğini inceleyen çok fazla çalışma bulunmuyor. Dişi sivrisinekler hayvan kanıyla beslenmeleriyle bilinirler fakat tıpkı erkek sivrisinekler üzere nektarla da beslenirler. Bu nedenle, sabunda yaygın olan birtakım kokuların beşerler üzerindeki beslenme alışkanlıklarını değiştirmesi mümkündür.
Vinauger, yaptığı açıklamada “Özellikle, tipik olarak çiçeklerin ve bitkilerin beğenilen kokusuyla ilişkilendirilen kimyasallarla sabunlarımızı koklamayı seviyoruz. Lakin sivrisinekler, onları bulmak ve nektarlarından şeker elde etmek için bitki kaynaklı uçucu unsurları de kullanırlar” diyor ve devam ediyor: “Bu yüzden, bu kimyasalları beden kokumuza eklemenin, bir halde cazipliğini etkileyeceğinden şüphelendik. Fakat bunun deneysel olarak test edilmesi gerekiyordu.”
Ekip, deneyleri için dört insan gönüllüyü seçti. Birinci olarak, her kişinin eşsiz koku imzasını belirlediler. Sonra, Dial, Dove, Native ve Simple Truth olmak üzere dört sabun markasıyla yıkanmalarını sağladılar. Bilim insanları, son olarak, üretken hastalık taşıyıcıları olan dişi Aedes aegypti sivrisineklerini, gönüllülerin yıkanmadıkları yahut yıkandıkları vakitlerde giydikleri giysilerle karşılaştırdılar. Genel olarak takım, markalar ve gönüllüler ortasında değişen derecelerde olsa da, sivrisinek tercihlerinin yıkanmadan evvel ve sonra davranışlarında bariz farklılıklar buldu.
Sabunlar, sivrisinekleri etkiliyor
Vinauger, “Ana sonuçlarımız, cildimizde sabun kullanmanın, bilhassa de beden kokumuzun bileşimine çok sayıda bitki kaynaklı kimyasal ekleyerek, koku alma biçimimizi büyük ölçüde değiştirmesiydi” diyor ve ekliyor: “Ayrıca çalışmamız, bir kişinin cildine sabun uyguladıktan sonra sivrisinekler için daha fazla yahut daha az cazibeli olup olmayacağını belirlemede, belli sabun kimyasalları ile her bir bireyin beden kokusu ortasındaki etkileşimin değerini ortaya çıkardı.”
Örneğin, sırf birtakım gönüllülerde sivrisinekler, Dove ve Simple Truth marka sabunla yıkandıktan sonra kokularına daha fazla ilgi duyarken, Native marka sabun onlar için daha dengeli bir formda kovucuydu.
Ekip, bu sabunlarda böcekleri çekmekten yahut kovmaktan en çok sorumlu görünen potansiyel kimyasalları da belirledi. Bu adaylar ortasında sivrisinekleri uzak tutmada en tesirli olan hindistancevizi kokulu bir kimyasaldı. Bulguları Çarşamba günü iScience mecmuasında yayınlandı.
Bu çalışma, nispeten küçük bir örneklem boyutunu temel alan tekil bir çalışma olduğu için sonuçların genel olarak geçerli olduğu kesin olarak söylenemez ve bireylerin karbondioksit oranları üzere kıymetli olabilecek öteki etkenlerin kimileri da çalışmanın kapsamının dışında tutuldu. Tekrar de grup, sabunla ilgili rastgele bir tesirin tipik uzunluğu üzere öbür değerli soruları ele alırken, daha geniş bir sabun ve istekli yelpazesini test edebilen daha büyük araştırmalar yapmak için fon sağlamayı umuyor.
Bu araştırma sonuç vermeye devam ederse, gelecekte sivrisinek kovucu sabunların yahut öbür kıymetli uygulamaların geliştirilmesine imkan tanıyabilir.
