Sarıhumma hastalığı, geçmişte uzun süre boyunca araştırılan ve bulaşma yolları hakkında birçok teori üretilen bir enfeksiyondur. Ne yazık ki, bu soruların kesin yanıtlarına ulaşmak için bir bilim insanı hayatını kaybetti. Amerikalı bilim insanı Jesse William Lazear, bu soruların peşinden koşarken kendi hayatını feda etti. Enfekte bir sivrisineğin kendisini ısırmasına izin veren Lazear, birkaç hafta içinde sarıhumma hastalığına yenik düştü. Jesse’nin ölümü, sivrisineklerin bu ölümcül hastalığın taşıyıcıları olduğunun belirlenmesinde büyük bir dönüm noktası oldu.
Olayları daha iyi anlayabilmek için, sarıhumma hastalığının kökenlerine geri dönelim. Sarıhumma, ilk kez Afrika’da ortaya çıkan bir hastalıktır. 16. yüzyılda Amerika’ya sıçradı ve uzun yıllar boyunca çeşitli salgınlar meydana geldi. Ancak, sarıhumma hastalığı, Küba’da binlerce askerin ölümüne neden olana kadar ABD’nin dikkatini gerçek anlamda çekmedi. Yaklaşık 20 yıl önce, Carlos Finlay adında bir Kübalı doktor, sarıhummanın sivrisinekler aracılığıyla yayıldığını öne sürdü. Ayrıca hastalığın doğrudan insandan insana geçmediği konusunda düşünceleri vardı ve bu fikirler üzerinde çalışıyordu.
İspanya-Amerika Savaşı sırasında Küba’daki ölümlerin artışı karşısında şaşkına dönen ABD ordusu, sarıhumma hastalığının nedenlerini araştırmak üzere Jesse William Lazear’ın da dahil olduğu bir ekip kurdu. Bu sarıhumma komisyonu, hastalığın kaynağını bulmakta zorlanınca, daha önce Carlos Finlay tarafından ortaya atılan teoriyi yeniden değerlendirmeye başladı. Ancak bu teoriye de şüpheyle yaklaşıldı. Jesse, Carlos ve bir genç asker, sarıhumma hastalarıyla beslenen Küba sivrisineklerinin kendilerini ısırmasına izin verdiler. Sonuç olarak, Carlos ve asker hastalığı atlatmayı başardı, fakat Jesse, sarıhumma sebebiyle yaşamını yitirdi.
Bu noktada, suçun sivrisineklerde olduğu giderek daha fazla kesinlik kazanıyordu, ancak yine de bazı şüpheler devam ediyordu. Bu şüpheleri gidermek amacıyla bazı gönüllüler, sarıhumma hastalarının kanı, idrarı, dışkısı ve kusmuğu ile kirlenmiş yatak çarşaflarında uyumaya zorlandılar. Beklenmedik bir şekilde, bu gönüllülerden hiçbiri hastalanmadı. Ayrıca, katılımcıların bir kısmının sarıhumma hastalarıyla beslenen sivrisineklerin bulunduğu bir odada, diğerlerinin ise güvenli ve temiz bir odada uyumaları sağlandı. Sivrisineklerle dolu odada kalan neredeyse herkes hastalandı, diğer odadakiler ise sağlıklı kaldı.
İşte bu bulgular, tıp tarihinin seyrini değiştirmeye yardımcı oldu ve o günden sonra sarıhumma hastalığına karşı önlemler alınmaya başlandı. Ne yazık ki tüm bu yaşananların ortasında Jesse William Lazear, hayatını kaybeden taraf oldu, fakat onun fedakarlığı bilim dünyasında önemli bir yer edinmiştir.
Kaynaklar: Britannica, IFL Science
Kaynak: Webtekno
