2009 yılına kadar dokunulmadan varlığını sürdüren Vietnam’daki Hang Son Doong mağarasının tarihi, yaklaşık 2 ila 5 milyon yıl öncesine, Pliyosen’e yahut geç Miyosen’e kadar uzanıyor. 5 kilometre uzunluğundaki mağara sistemi, 200 metre yüksekliğindeki tavanlara sahip ve bu da onu Dünya’da şimdiye kadar keşfedilen en büyük mağara yapıyor.
Bu mağara o kadar büyük ki, bir evvelki “Dünya’nın en büyük mağarası” unvanı sahibi olan Malezya’daki Geyik Mağarası’nın yaklaşık beş katı daha büyük. Lakin bu boyutuna karşın, girişi birinci kez 1991 yılında lokal halktan Hồ Khanh isminde bir adam tarafından keşfedildi; sonraki 18 yıl boyunca bir daha bulunamadı.
Sonunda 2009 yılında mağaranın bitkilerle kaplı girişini ortaya çıkarmayı başaran British Cave Research Association’dan bir ekip, mağaranın etkileyici boyutunu belgelemeyi başardı.
Vietnam kıyısındaki Phong Nha-Ke Bang parkı, birden fazla keşfedilmemiş olan 150’den fazla kireçtaşı mağarası ve yeraltı odasına sahip. Parkın mağara sistemlerinin birçok birbirine bağlı ve toplamda 200 kilometre uzunluğunda bir sistem oluşturuyorlar.
Son Doong’un geçitleri 38,4 milyon metreküp hacme, 9 kilometre uzunluğa ve 198 metre genişliğe sahip, yani bir Boeing 747’nin dümdüz uçabileceği kadar geniş. Ormanın bitki örtüsüyle ağır bir halde örtülmüş olmasına karşın, mağaranın girişi bile etkileyici bir halde 50 metre yüksekliğe sahip.
İçeride, yüzbinlerce yıl boyunca mağaranın oluşumuna neden olan süratle akan bir ırmak yer alıyor. Yağmur mevsimi boyunca bu ırmak taşıyor ve geniş sistemi doldurarak erişilemez bir hale getiriyor.
Ayrıca bu mağara, 70 metre yüksekliğinde, “Köpeğin Eli” olarak isimlendirilen dünyanın en büyük dikiti de dahil olmak üzere birtakım etkileyici dikitlere mesken sahipliği yapıyor.
Mağaranın inanılmaz atmosferinin yanı sıra, iki büyük obruk, üstteki ormanın mağaranın derinliklerine yayılmasına müsaade veren, olağanda zifiri karanlık olan geçitler boyunca tavan pencereleri oluşturmuş durumda. Bu pencerelerden “Dinozorlara Dikkat Edin” ismi verilen daha küçük olanının, son 500.000 yılda orman tabanının çok ağır hale gelmesi ve çökmesi sonucu oluştuğuna inanılıyor.
Daha büyük olan “Edam Bahçesi” ise 163 metre uzunluğunda ve çok daha kalın bir orman yerine sahip. Bu obruktaki ağaçların uzunluğu 30 metreyi aşıyor ve çoklukla mağarayı keşfedenlerin sık çalılıklar ortasında kaybolmasına ve tarafını şaşırmasına neden olabiliyor.
Bu obrukta kuşlar, maymunlar ve yılanlar yaşıyor. Bölgedeki çeşitlerin birçoğu IUCN Tehdit Altındaki Cinsler Kırmızı Listesi’nde yer aldığından ötürü, mağaraların bu popülasyonlar ve tahminen de şimdi keşfedilmemiş birtakım tipler için umut olabileceği düşünülüyor.
Mağaranın geri kalanıyla birebir yağmur mevsimi selini yaşamayan el değmemiş bir geçit ise kusursuz halde korunmuş 400 milyon yıllık fosillerle dolu bir halde bekliyor.
National Geographic tarafından 2010 yılında bu etkileyici mağaranın tüm görkeminin haritası çıkartıldı ve internet üzerinden mağarada tam bir sanal gezinti yapmanız mümkün. Lakin, tüm mağara sisteminin sadece yüzde 30’unun keşfedildiği düşünülüyor.
2019 yılında İngiliz dalgıçlardan oluşan bir grup mağaranın su altı geçitlerini keşfetmek için yola çıktı. Suyun yaklaşık 120 metre altında, mağaraya bağlanan ve 1 kilometre boyunca uzanan öbür bir tünel keşfettiler. Bu bulgu, aslında devasa olan mağaranın daha evvel düşünülenden en az 1,6 milyon metreküp daha büyük olduğunu gösterdi.
Uzmanlar hala en içteki suyun nereden aktığını belirlemeye çalışıyor ve bu yüzden birtakım araştırmacılar, daha da büyük, keşfedilmemiş bağlı bir mağaranın varlığına inanıyor.
