ABD’li Westinghouse şirketi kısa bir mühlet evvel kömür santrallerinin yerini alabilecek kapasiteye sahip olan yeni küçük modüler nükleer reaktörünü tanıttı. Yeni küçük modüler reaktör, AP300 olarak isimlendiriliyor ve firmanın amiral gemisi AP1000 nükleer reaktörünün küçük bir versiyonu olarak nitelendiriliyor.
Westinghouse Electricity Co’nun üst seviye teknoloji sorumlusu Rita Baranwal, planlanan 300 Megawatt kapasitesi nedeniyle AP300 olarak isimlendirilen reaktörün, öbür kimi yeni jenerasyon reaktörlerin bilakis özel yakıtlar yahut sıvı metal soğutucular kullanmayacağını söyledi. Bu reaktör, birçoğu Çin’de faaliyet gösteren, yıllarca süren gecikme ve milyarlarca dolarlık bütçe aşımının akabinde Georgia’daki Vogtle tesisinde faaliyete geçen AP1000 reaktörünün daha küçük bir versiyonu olacak. Westinghouse, reaktörün inşasına 2027 yılına kadar başlamayı ve 2030-2033 yılına kadar çalışır hale getirmeyi planlıyor.
Neden kıymetli?
Küçük modüler reaktörler (SMR), kapatılan kömür santrallerinin yerini almak için birebir. Çünkü bu reaktörler bilhassa gelişmekte olan ülkeler için çok değerli. Büyük reaktörlü nükleer tesisler, yüksek kapasiteli ve özel iletim ağlarına muhtaçlık duyuyor. Fakat SMR tipi nükleer reaktörler bir kömür santrali kadar güç ürettiği için mevcut iletim ağlarını kullanabiliyor. Münasebetiyle hem emisyonsuz güç üretimi hem daha az yatırım maliyeti hem de kolay inşa edebilme SMR’lerin en büyük avantajlarını oluşturuyor. Westinghouse birinci reaktörün ne kadara mal olacağını açıklamadı, lakin daha sonraki ünitelerin yaklaşık 1 milyar dolara (AP1000 6,8 milyar dolar) mal olacağını söyledi. Westinghouse halihazırda ABD’deki eski kömür santrallerinde AP300’lerin potansiyel inşası konusunda gayri resmi görüşmelerde bulunuyor. Westinghouse tıpkı zamanda Doğu Avrupa ülkelerine de reaktör satmayı umuyor. Belirtilenlere nazaran AP300 reaktörü 300.000 meskene yetecek 300 megavat düzeyinde üretim sağlayacak.
Kendi kendini soğutuyor
Westinghouse’un güç sistemleri başkanı David Durham, AP300’ün de AP1000 ile tıpkı güvenlik özelliklerine sahip olduğunu söyledi. Pasif soğutma sistemi her iki modelde de bilhassa kritik kıymet taşıyor. Tipik reaktörlerde su, yakıt çubuklarını serin tutarak çok ısınmalarını önler. Bir nükleer reaktör kapandığında, yakıt çubuklarının hala soğuk tutulması gerekir, bu da yedek elektrik kaynaklarını gerekli kılar. Durham: “Eğer yedek elektrik ya da yedek su kaynağınız yoksa, Fukuşima’da olduğu üzere yakıtın çok ısındığı bir durumla karşılaşabilirsiniz” dedi. “Pasif güvenlik sistemleri yakıtı hiçbir insan aksiyonu olmadan, yedek elektrik kaynağı olmadan, yedek su kaynağı olmadan kendi kendine soğuk fiyat, zira yakıtı soğuk tutmak için gereksiniminiz olan her şey reaktörün içinde.”
Pasif soğutma sisteminde reaktörün üzerinde büyük bir su havuzu bulunuyor. Reaktörün kapatılması gerektiğinde, su özgür bırakılır ve yakıt çubuklarının üzerine boşaltılır. Durham, su ısındıkça buhar ürettiğini, buharın yükseldiğini, tekrar ağırlaşarak suya dönüştüğünü ve yaklaşık üç gün boyunca bu döngünün devam ettiğini söyledi.
Ülkeler sıraya girmiş durumda
Durham, şayet AP1000 Fukuşima’da çalışır durumda olsaydı rastgele bir facianın yaşanmayacağının altını çiziyor. Halihazırda Westinghouse’un AP1000 reaktörlerinin bulunduğu iki ülke var: ABD ve Çin. ABD’de Vogtle santralinde iki AP1000 reaktörü var – biri bu yılın sonlarında, ikincisi ise 2024’ün başlarında devreye girecek. Lakin Çin’de dört tanesi faaliyette ve altı tanesi de üretim aşamasında. Durham CNBC’ye verdiği demeçte, Westinghouse’un Ukrayna’da dokuz AP1000 inşa etmek için bir mutabakatı olduğunu, Polonya’da üç AP1000 inşa etmek için seçildiğini ve Avrupa genelinde 11 AP1000 için daha yarıştığını söyledi. Türkiye’nin güç bağımsızlığının anahtarı bu tip reaktörlerde yatıyor olabilir. 
